حقوق تجارت شاخه‌ای از حقوق است که بر روابط بین بازرگانان، اعمال تجاری و مؤسسات تجاری حاکم است. هدف اصلی آن، تنظیم روابط تجاری، ایجاد امنیت سرمایه‌گذاری، تضمین حقوق طرفین معامله و تسهیل امور بازرگانی است. اصلی‌ترین منبع حقوق تجارت در ایران، قانون تجارت مصوب ۱۳۱۱ با اصلاحات بعدی آن است.
در صحنه تجارت، دو نوع شخص وجود دارد:
شخص حقیقی: افراد عادی
شخص حقوقی: موجودیتی مستقل است که قانون به آن شخصیت می‌بخشد، مانند شرکتها و مؤسسات.
انواع شرکت های تجاری (اشخاص حقوقی اصلی)
مهم‌ترین قالب هایی که فعالان اقتصادی برای کار خود انتخاب می‌کنند، بر اساس قانون تجارت عبارتند از:
شرکت سهامی: به دو صورت عام و خاص. سرمایه این شرکت به سهام تقسیم شده و مسئولیت سهامداران محدود به مبلغ اسمی سهام آن‌ها است. این شرکت برای فعالیت‌های بزرگ و جذب سرمایه مناسب است.
شرکت با مسئولیت محدود: تأسیس آن ساده‌تر از شرکت سهامی است. سرمایه به سهام تقسیم نمی‌شود و هر شریک به نسبت سرمایه خود مسئول قروض شرکت است. محبوب‌ترین قالب برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SMEها).
شرکت تضامنی: در این شرکت، مسئولیت هر شریک در قالب بدهی های شرکت، نامحدود است. یعنی طلبکاران شرکت می‌توانند به هر یک از شرکا مراجعه کنند. این شرکت اعتبار بالایی نزد طلبکاران دارد.
شرکت مختلط سهامی و غیرسهامی: ترکیبی از شرکای ضامن و سهامدار.
شرکت نسبی: مسئولیت شرکا به نسبت سرمایه آن‌ها است.
شرکت تعاونی: با هدف رفع نیازهای مشترک اعضا و نه necessarily سود حداکثری، تشکیل می‌شود.
اسناد تجاری: ابزارهای امن پرداخت و تعهد
این اسناد برای سهولت در مبادلات پولی و ایجاد امنیت ایجاد شده‌اند و از قوانین خاصی تبعیت می‌کنند:
برات: سندی که به موجب آن شخصی (برات‌دهنده) به دیگری (برات‌گیر) دستور می‌دهد مبلغی را در سررسید معین به شخص ثالث (دارنده برات) بپردازد.
سفته: سندی که به موجب آن شخص (صادرکننده) متعهد می‌شود مبلغی را در موعد معین یا عندالمطالبه به دیگری بپردازد.
چک: سندی که به موجب آن شخص (صادرکننده) به بانک دستور می‌دهد مبلغی را به حواله‌کرد دارنده چک بپردازد. چک دارای قانون خاص چک است و جنبه کیفری نیز دارد.
ورشکستگی: خاتمه فعالیت تجاری
ورشکستگی وضعیتی است که تاجر یا شرکت تجاری توانایی پرداخت بدهی‌های خود را از دست می‌دهد. قانون تجارت تشریفات خاصی را برای رسیدگی به اموال ورشکسته، شناسایی طلبکاران و پرداخت دیون به آنان پیش‌بینی کرده است. ورشکستگی می‌تواند به صورت عادی، تقصیری یا متقلبانه باشد که هر کدام آثار حقوقی و کیفری متفاوتی دارد.
دلالی، حق العمل کاری (کمیسیون)، و نمایندگی تجاری:
این نهادها، واسطه‌های تجاری هستند که انجام معاملات را تسهیل می‌کنند:
دلال: فقط واسطه معرفی طرفین معامله است و خود طرف معامله محسوب نمی‌شود.
حق العمل کار (کمیسیونر): به نام خود ولی به حساب آمر (کارفرما) معامله می‌کند.
نماینده تجاری: به نام و حساب کارفرما اقدام به انعقاد قرارداد می‌کند.
چرا آگاهی از حقوق تجارت حیاتی است؟
برای کارآفرینان و سرمایه‌گذاران انتخاب قالب حقوقی مناسب (مانند مسئولیت محدود یا سهامی) می‌تواند دارایی‌های شخصی شما را از ریسک‌های کسب‌وکار مصون نگه دارد. برای مدیران شرکت ها آگاهی از مسئولیت‌های قانونی مدیران (مانند مسئولیت در قبال بدهی‌های شرکت در موارد خاص) ضروری است و برای بازرگانان استفاده صحیح از اسناد تجاری مانند چک و سفته، ابزاری مطمئن برای تضمین طلب شماست. برای وکلاء تسلط بر حقوق تجارت، هسته اصلی خدمات حقوقی به کسب‌وکارها را تشکیل می‌دهد.
حقوق تجارت، زبان مشترک فعالان اقتصادی است. درک این زبان نه تنها از بروز اختلافات جلوگیری می‌کند، بلکه در هنگام بروز مشکل، سلاح قدرتمندی برای دفاع از حقوق شما خواهد بود. پیش از شروع هر فعالیت تجاری جدی، سرمایه‌گذاری روی مشاوره حقوقی تخصصی هوشمندانه‌ترین تصمیم شماست.